Πώς προκαλείται η εκσπερμάτιση;
Η εκσπερμάτιση είναι επακόλουθο σεξουαλικού ερεθισμού και, στους περισσότερους άντρες, συμβαίνει περίπου 4-10 λεπτά μετά απο τη διέγερση και τη στύση, συγχρόνως με τον οργασμό. Η εκσπερμάτιση ελέγχεται κατά κύριο λόγο από το κεντρικό νευρικό σύστημα και τελευταία επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι αποτελεί περισσότερο νευροβιολογικό και λιγότερο ψυχολογικό φαινόμενο.
Η διαδικασία εκσπερμάτισης ρυθμίζεται κεντρικά απο τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό μέσω ενός μεγάλου αριθμού νευροδιαβιβαστών, όπως η σεροτονίνη (5-HT), η ντοπαμίνη, η ωκυτοκίνη και άλλους. Πλήθος δεδομένων συνηγορούν υπέρ του ότι η σεροτονίνη, και συγκεκριμένα οι υποδοχείς της 5-HT, ευθύνονται κατά κύριο λόγο για τη διαδικασία ενεργοποίησης της εκσπερμάτισης. Η διέγερση των κέντρων του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού έχει ως αποτέλεσμα περισταλτικές κινήσεις του βολβοσηραγγώδη και των ισχιοσηραγγωδών μυών του πυελικού εδάφους που οδηγούν στην εκτίναξη του σπέρματος από το έξω στόμιο της ουρήθρας.
Τι συμβαίνει στην πρόωρη εκσπερμάτιση;
Η σεξουαλική ανταπόκριση των ανδρών περιγράφεται σαν μια αλληλουχία φάσεων που αφορούν σε τέσσερα στάδια: επιθυμία, διέγερση, οργασμός (εκσπερμάτιση) και χαλάρωση. Η αντρική σεξουαλική δυσλειτουργία συνήθως προκύπτει σε ένα ή περισσότερα από τα τρία πρώτα στάδια του κύκλου σεξουαλικής ανταπόκρισης, συμπεριλαμβανομένων των δυσλειτουργιών σεξουαλικής επιθυμίας (λ.χ. μειωμένη σεξουαλική επιθυμία), της διέγερσης (λ.χ. στυτική δυσλειτουργία) και του οργασμού/εκσπερμάτισης (λ.χ. πρόωρη, καθυστερημένη ή αδυναμία εκσπερμάτισης).
Η πρόωρη εκσπερμάτιση προκύπτει από την ταχεία εξέλιξη των δύο πρώτων σταδίων του κύκλου σεξουαλικής απόκρισης και δε σχετίζεται απαραιτήτως με έντονη διέγερση ή αλλαγές στη στύση. Η πρόωρη εκσπερμάτιση φαίνεται ότι αποτελεί νευροβιολογικό πρόβλημα που σχετίζεται με χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης στις περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος που ρυθμίζουν την εκσπερμάτιση (εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό).
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της;
Η πρόωρη εκσπερμάτιση αποτελεί την πιο συνηθισμένη σεξουαλική δυσλειτουργία σε άντρες κάτω των 60 ετών, συγκεκριμένα απασχολεί 1 στους 5 άντρες. Εμφανίζεται δε με την ίδια συχνότητα σε όλες τις ηλικίες. Στους άντρες που πάσχουν από πρόωρη, η σεξουαλική πράξη ολοκληρώνεται συνήθως σε 1-2 λεπτά από τη στιγμή της διείσδυσης, διότι η εκσπερμάτιση προκύπτει γρήγορα και με ελάχιστο έλεγχο. Ουσιαστικά, η φάση της διέγερσης είναι πολύ σύντομη και διακρίνεται από φυσιολογική και γρήγορη επίτευξη στύσης, αλλά και από ταχεία εκσπερμάτιση και οργασμό, χωρίς να επιτρέπει στον άντρα να απολαύσει την ερωτική πράξη.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Εταιρεία Σεξουαλικής Ιατρικής - ISSM, η πρόωρη εκσπερμάτιση ορίζεται ως εξής:
- Χρόνος από τη διείσδυση μέχρι την εκσπερμάτιση (IELT) περίπου 1 λεπτό -Η εκσπερμάτιση προκύπτει πάντα ή σχεδόν πάντα πριν το πέρας ή περίπου εντός ενός λεπτού μετά την κολπική διείσδυση (είσοδο του πέους στον κόλπο)
- Απώλεια ελέγχου της εκσπερμάτισης – Αδυναμία καθυστέρησης της εκσπερμάτισης μετά την κολπική διείσδυση
- Αρνητικές προσωπικές επιπτώσεις εξαιτίας της πάθησης – Αρνητικές επιπτώσεις και συναισθήματα σε προσωπικό επίπεδο, όπως αγωνία, απογοήτευση και/ή αποφυγή σεξουαλικής και συναισθηματικής εγγύτητας
Η χρονική διάρκεια του ενός λεπτού βασίζεται στο γεγονός ότι σε μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες το 90% των αντρών με πρόωρη εκσπερμάτιση δήλωσαν ότι ολοκληρώνουν μέσα σε 1 λεπτό, ενώ το υπόλοιπο 10% σε χρόνο έως 2-3 λεπτά. Ο σύντομος αυτός χρόνος διάρκειας της επαφής αντανακλά τον έλεγχο που έχει ο άντρας πάνω στην εκσπερμάτιση, ωστόσο δεν καθορίζει πάντα την ικανοποίηση ή τη δυσφορία του από το πρόβλημα. Γι’ αυτό και στον ορισμό προστέθηκε ο έλεγχος της εκσπερμάτισης που προσδιορίζει καλύτερα το κατά πόσο βιώνει αρνητικές επιπτώσεις εξαιτίας της πάθησης, όπως χαμηλό επίπεδο ικανοποίησης από την σεξουαλική ζωή και προσωπικό άγχος.
Πόσοι τύποι πρόωρης εκσπερμάτισης υπάρχουν;
Διακρίνουμε δύο τύπους πρόωρης εκσπερμάτισης, εκ των οποίων ο πρώτος είναι σαφώς ο συχνότερος:
- Πρωτοπαθής (αναφερόμενη και ως «χρόνια») – δηλαδή ο άνδρας βίωσε το πρόβλημα από την πρώτη σεξουαλική του εμπειρία και διαρκεί εφ’ όρου ζωής. Σε αυτήν την περίπτωση η εκσπερμάτιση προκύπτει πολύ γρήγορα, είτε πριν την κολπική διείσδυση, ή σε λιγότερο από 1-2 λεπτά μετά τη διείσδυση.
- Δευτεροπαθής (αναφερόμενη και ως «επίκτητη») – εμφανίζεται σταδιακά ή ξαφνικά, ενώ μέχρι τότε είχε έλεγχο της εκσπερμάτισης ή αυτή γινόταν σε χρόνο που θεωρούσε επαρκή για να απολαμβάνει τη σεξουαλική πράξη.
Η δευτεροπαθής προκαλείται από ψυχολογικούς και σωματικούς παράγοντες. Οι βασικές σωματικές αιτίες που προκαλούν την επίκτητη μορφή είναι οι εξής:
- Παθήσεις του προστάτη, και ειδικότερα χρόνια προστατίτιδα
- Στυτική Δυσλειτουργία (ΣΔ)
- Υπερθυρεοειδισμός
- Χρήση ψυχοτρόπων ουσιών
Οι βασικές ψυχολογικές αιτίες είναι οι εξής:
- Στρες
- Άγχος για την απόδοση κατά τη σεξουαλική επαφή
- Χαμηλή αυτοπεποίθηση / αυτοεκτίμηση
- Δυσκολίες στις σχέσεις / αρνητικές εμπειρίες
Ποιες παθήσεις προκαλούν πρόωρη εκσπερμάτιση;
Οι παθήσεις του θυρεοειδή και κυρίως ο υπερθυρεοειδισμός είναι οι μόνες γνωστές σήμερα οργανικές παθήσεις που έχουν ως σύμπτωμα την πρόωρη εκσπερμάτιση. Αποκαθίσταται δε το πρόβλημα αμέσως μόλις ρυθμιστεί η θυρεοειδοπάθεια.
Παθήσεις που πρόσκαιρα προκαλούν πρόωρη εκσπερμάτιση δευτερογενώς είναι και οι φλεγμονές του προστάτη (χρόνια προστατίτιδα), καθώς και η στυτική δυσλειτουργία. Γι’ αυτό και πρέπει να αντιμετωπίζονται αρχικά και αν το πρόβλημα της εκσπερμάτισης παραμένει, τότε αντιμετωπίζουμε και την πρόωρη.
Μπορεί να βοηθηθεί ένας άντρας με πρόωρη εκσπερμάτιση;
Παρά τη συχνότητα εμφάνισής της, αποτελεί μια από τις παθήσεις που έχουν την ελλιπέστερη διάγνωση και θεραπεία. Και είναι αλήθεια πως η πρόωρη εκσπερμάτιση παραμένει μια πάθηση που δύσκολα διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται, κυρίως επειδή οι άντρες τις περισσότερες φορές δεν θέλουν να συζητήσουν τα συμπτώματα με τους γιατρούς, είτε επειδή ντρέπονται, είτε εξαιτίας της πεποίθησης ότι η πάθησή τους δεν αντιμετωπίζεται. Επίσης, οι άντρες που υποφέρουν, συχνά πιστεύουν ότι δεν υπάρχει επαρκής θεραπεία για το πρόβλημα τους. Μελέτες έδειξαν ότι μόλις το 9% των ανθρώπων που έχουν αντιληφθεί μόνοι τους τα συμπτώματα της ΠΕ έχουν επισκεφθεί γιατρό και από αυτήν την μικρή ομάδα, το 70% διαγνώστηκε τυχαία, κατά τη διάρκεια επίσκεψης για άλλο ιατρικό πρόβλημα. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι από το 91% των αντρών που δεν συμβουλεύτηκαν ποτέ γιατρό, το 52.2% δήλωσε ότι δεν είχαν καν σκεφτεί αυτήν την εκδοχή.
Ποιες οι επιπτώσεις της πρόωρης εκσπερμάτισης;
Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι άντρες που πάσχουν από πρόωρη εκσπερμάτιση βιώνουν:
- «Ελάχιστο» ή «ελλιπή» έλεγχο της εκσπερμάτισης (95%)
- «Ήπιο» έως «ακραίο» προσωπικό άγχος (90%)
- «Ελάχιστη» ή «ελλιπή» ικανοποίηση από τη σεξουαλική συνεύρεση (57%)
- Δυσφορία δική τους και της συντρόφου, που σχετίζεται με την εκσπερμάτιση (63%)
Ο αντίκτυπος του προβλήματος στην αυτοεκτίμηση του ατόμου μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, αίσθημα ντροπής, απογοήτευση και κατάθλιψη.
Σημαντικές είναι επίσης οι επιπτώσεις στις συντρόφους των αντρών, όπως αυτό φαίνεται από εκτιμήσεις και των δύο:
- 60% των συντρόφων αντρών με πρόωρη δήλωσαν ότι δεν ικανοποιούνται κατά την σεξουαλική πράξη.
- 60% των αντρών με πρόβλημα δήλωσαν ότι η σχέση τους ίσως να ήταν πιο ισχυρή αν μπορούσαν να ικανοποιήσουν σεξουαλικά τους συντρόφους τους και ότι θα αναζητούσαν ιατρική θεραπεία αν ο/η σύντροφος τους το πρότεινε,
- 75% όσων έχουν ήδη αναζητήσει λύσεις, το έκαναν προκειμένου να βελτιώσουν τη σεξουαλική ικανοποίηση των συντρόφων τους
Τι περιλαμβάνει η διαγνωστική προσέγγιση του προβλήματος;
Ο εξειδικευμένος γιατρός (ανδρολόγος ή σεξολόγος) είναι εξοικειωμένος με την ανοικτή συζήτηση σεξουαλικών θεμάτων και θα σας κάνει να αισθανθείτε άνετα. Μια κλασική πρόταση για να ανοίξετε τη συζήτηση και να σπάσει ο πάγος είναι: «Γιατρέ έχω ένα σεξουαλικό πρόβλημα και θα ήθελα να μου πείτε αν μπορώ να το συζητήσω μαζί σας». Εκείνος άμεσα θα αποκριθεί –εφ’ όσον ασχολείται με τη σεξουαλική ιατρική- και έχει τον τρόπο να σας ενθαρρύνει για τη λήψη σεξουαλικού ιστορικού. Το σωστό σεξουαλικό ιστορικό εμπεριέχει ερωτήσεις προσωπικές, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη διάγνωση:
- Από πότε άρχισε το πρόβλημα,
- Πώς άρχισε,
- Αν υπήρχε σε όλες τις σχέσεις, πάντα η περιστασιακά,
- Πόσος είναι ο χρόνος μέχρι την εκσπερμάτιση,
- Πόσο έχει επηρεάσει το πρόβλημα εσάς και τη σεξουαλική σας ζωή,
- Πώς αισθάνεται και πως αντιδρά η σύντροφος σας.
Στη συνέχεια θα ληφθεί ιατρικό ιστορικό με καταγραφή όλων των παθήσεων και των φαρμάκων που έχετε πάρει. Μετά ακολουθεί η κλινική εξέταση που περιλαμβάνει και τη δακτυλική εξέταση του προστάτη. Τέλος, ο ιατρός μπορεί να σας ζητήσει εργαστηριακό έλεγχο που τυπικά περιλαμβάνει ορμονικές εξετάσεις του θυρεοειδή, και ίσως καλλιέργεια σπέρματος σε υποψία λοίμωξης του προστάτη.
Στην όλη διαδικασία ο ιατρός μπορεί να σας ζητήσει τη συμπλήρωση ενός ειδικού ερωτηματολογίου για την πρόωρη εκσπερμάτιση που θα επιτρέψει την πιο αντικειμενική αξιολόγηση του προβλήματος και τη σύγκριση με το αποτέλεσμα της θεραπείας.
Τι θεραπείες υπάρχουν;
Για δεκαετίες η πρόωρη εκσπερμάτιση θεωρείτο καθαρά ψυχολογικό πρόβλημα και θεραπευόταν με συμπεριφορικές κυρίως προσεγγίσεις. Αργότερα έγιναν διαθέσιμες θεραπείες με φάρμακα και πρόσφατα, εγκρίθηκε επίσημα η συνταγογράφησή τους. Συχνά, άλλωστε, το πρόβλημα έχει ως αίτια οργανικούς/ νευροβιολογικούς παράγοντες που είναι ιάσιμοι. Εάν λοιπόν οφείλεται σε κάποια άλλη πάθηση (π.χ. υπερθυρεοειδισμός, μη-διαγνωσμένη χρόνια προστατίτιδα) τότε η θεραπεία της βασικής νόσου θα αποκαταστήσει το πρόβλημα.
Στην περίπτωση της πρωτοπαθούς πρόωρης εκσπερμάτισης, οι γιατροί είναι πλέον σε θέση να προσφέρουν διάφορες επιλογές στους ασθενείς τους, όπως φαρμακευτική αγωγή και ψυχοσεξουαλικές θεραπείες.
Αποδίδουν οι τεχνικές αυτοβοήθειας;
Τεχνικές αυτοβοήθειας, όπως χρήση διπλού προφυλακτικού ή προφυλακτικού που περιέχει αναισθητική ουσία (προφυλακτικά επιβράδυνσης), τα οποία δημιουργούν ελαφριά αίσθηση μουδιάσματος, μπορεί να είναι εν μέρει αποτελεσματικά για σύντομο χρονικό διάστημα, στην ουσία όμως ενδέχεται να επιδεινώσουν αντί να εξαλείψουν το πρόβλημα επειδή μειώνουν τις σεξουαλικές αισθήσεις που πρέπει να τεθούν σε έλεγχο για να βελτιωθεί η πάθηση.
Ο αυνανισμός πριν τη σεξουαλική πράξη είναι επίσης μια τεχνική που υιοθετούν πολλοί νέοι άντρες. Μετά τον αυνανισμό το πέος απευαισθητοποιείται και έχει μεγαλύτερο χρόνο μέχρι την εκσπερμάτιση εάν γίνει εφικτή μια δεύτερη στύση. Άλλες τεχνικές που συχνά υιοθετούνται είναι το να κάνουν μη σεξουαλικές σκέψεις κατά τη διάρκεια της επαφής, προκειμένου να διασπάσουν την προσοχή τους με κάτι μη σεξουαλικό και να αναστείλουν την εκσπερμάτιση. Αυτές οι τεχνικές αυτοβοήθειας, συνήθως δεν λύνουν το πρόβλημα και επιπλέον, ενδέχεται να δημιουργήσουν πρόβλημα στύσης.
Τέλος θα πρέπει να τονιστεί ότι προμήθεια σκευασμάτων είτε από το διαδίκτυο, είτε των καλούμενων φυτικών προϊόντων, είναι πρακτικά άγνωστης προέλευσης και σύστασης και συνεπώς άγνωστης ασφάλειας.
Υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία;
Υπάρχουν διάφορα σκευάσματα που λαμβάνονται από το στόμα και δίνονται με ιατρική συνταγή και έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία.
Τοπικά αναισθητικά
Εφαρμόζονται κρέμες και σπρέι στο πέος (κυρίως στη βάλανο) που περιέχουν αναισθητικά συστατικά όπως λιδοκαΐνη και πριλοκαΐνη για την απευαισθητοποίηση της βαλάνου του πέους ώστε να καθυστερούν την εκσπερμάτιση με μέτρια αποτελέσματα. Ωστόσο, είναι δύσκολο να πετύχει κανείς τη δοσολογία των εν λόγω τοπικών αναισθητικών σκευασμάτων, με αποτέλεσμα να προκαλούν μούδιασμα του πέους, και αν υπάρξει υπέρβαση δοσολογίας οδηγούν σε απώλεια στύσης και/ή αδυναμία εκσπερμάτισης. Επίσης, είναι πολύ πιθανό το αναισθητικό συστατικό να μεταφερθεί στον κόλπο της συντρόφου προκαλώντας μειωμένη αισθητικότητα, ακόμη και δυσκολία στον οργασμό. Γι’ αυτό ο άνδρας που τα χρησιμοποιεί πρέπει πριν την επαφή να πλύνει σχολαστικά το πέος του.
Αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης
Η μόνη, αποδεδειγμένα αποτελεσματική, φαρμακευτική βοήθεια για την πρόωρη εκσπερμάτιση είναι η χορήγηση αναστολέων επαναπρόσληψης της σεροτονίνης που λαμβάνεται από το στόμα, δρα στα εγκεφαλικά και νωτιαία κέντρα, και επιβραδύνει την εκσπερμάτιση. Το πρόβλημα με τα φάρμακα αυτά ήταν η καθυστερημένη δράση τους και η μη ύπαρξη ένδειξης για την πάθηση. Τα τελευταία χρόνια όμως κυκλοφορεί στην Ευρώπη σκεύασμα με ένδειξη ειδικά την πρόωρη εκσπερμάτιση, η δαποξετίνη. Η φαρμακευτική αυτή θεραπεία δρα μέσα σε μια ώρα κι έτσι μπορεί να χρησιμοποιείται συχνά και μόνον όταν πρόκειται ο άντρας να έρθει σε σεξουαλική επαφή (χρήση κατ’ επίκληση). Μελέτες έχουν δείξει ότι αυξάνει το χρόνο μέχρι την εκσπερμάτιση 3-4 φορές, βελτιώνει τον έλεγχο και αυξάνει τη σεξουαλική ικανοποίηση των αντρών και των συντρόφων τους. Το φάρμακο μπορεί επίσης να συνδυαστεί για πιο μόνιμα αποτελέσματα με τις διάφορες ψυχοσεξουαλικές θεραπείες. Φυσικά, όπως κάθε φάρμακο, θα πρέπει να δίδεται μόνο από το γιατρό σας, ο οποίος θα πρέπει να σας ενημερώνει αναλυτικά για τη χρήση του και τις τυχόν παρενέργειές του.
Οι ψυχοσεξουαλικές θεραπείες βοηθούν;
Υπάρχουν ειδικές θεραπείες και ασκήσεις που γίνονται υπό την καθοδήγηση σεξολόγου και στοχεύουν στο να εκπαιδεύσουν τους άντρες να αναγνωρίζουν σημάδια πριν από την εκσπερμάτιση, και να βελτιώνουν τον έλεγχο της εκσπερμάτισης.
Οι δύο συνηθέστερες συμπεριφοριστικές τεχνικές είναι:
- η τεχνική «διακοπής-έναρξης» και
- η τεχνική «πίεσης» (της βαλάνου)
Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές των εν λόγω τεχνικών, ωστόσο η κλινική εμπειρία έδειξε ότι μετά την αρχική επιτυχία της τάξεως του 50-60%, δεν καταφέρνουν να προσφέρουν μακροχρόνια βελτίωση και το πρόβλημα υποτροπιάζει.
Αντί της τεχνικής «διακοπής-έναρξης», η οποία μπορεί να αποβεί ελάχιστα ικανοποιητική για τη σύντροφο, σήμερα οι άντρες μαθαίνουν να μετριάζουν και να μειώνουν το επίπεδο διέγερσης εκτελώντας αργές, αισθησιακές κινήσεις ενώ ανασαίνουν βαθιά και αργά. Ο στόχος είναι να διατηρηθεί το επίπεδο διέγερσης κάτω από το όριο εκσπερμάτισης, διατηρώντας παράλληλα μια ικανοποιητική στύση. Στην προσπάθεια αυτή, ο σεξολόγος μπορεί να σας προτείνει τη χρήση ειδικών συσκευών, που προκαλούν εστιασμένο ερεθισμό στο πέος και χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των ασκήσεων απευαισθητοποίησης, στο σπίτι, είτε με τον αυνανισμό, είτε με εκτέλεση ασκήσεων που εμπλέκουν και τη σύντροφο. Οι τεχνικές ελέγχου της αναπνοής τέλος, φαίνεται πως επιδρούν χαλαρωτικά και έχουν αποτελέσματα.
Ποιοι είναι οι θεραπευτικοί στόχοι;
Οι θεραπευτικοί στόχοι στην πρόωρη εκσπερμάτιση δεν εστιάζονται μηχανιστικά μόνο στην αύξηση του χρόνου μέχρι την εκσπερμάτιση, γιατί τότε ξέρουμε ότι η υποτροπή δε θα αργήσει να έρθει. Η ολιστική αντιμετώπιση του άντρα με πρόβλημα έχει σκοπό να αποκτήσει ή να ανακτήσει τον έλεγχο της εκσπερμάτισης, γιατί μόνο έτσι θα βελτιωθεί η συναισθηματική εγγύτητα και θα αυξηθεί η σεξουαλική ικανοποίηση και των δύο συντρόφων.
Δείτε το infographic για την Πρόωρη εκσπερμάτιση από την σειρά SexInfographics του Κέντρου Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας
Κανετε ένα γρήγορο τεστ αυτοαξιολόγησης για την πρόωρη εκσπερμάτιση
