Τι είναι το σύνδρομο της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης;

Υπερδραστήρια ονομάζεται η κύστη, η οποία δημιουργεί ξαφνικά μία επείγουσα ανάγκη για ούρηση, ακόμη και όταν δεν είναι γεμάτη. Το σύνδρομο της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης είναι μία συχνή κατάσταση στην οποία δεν μπορεί να βρεθεί καμία αιτία για τις επαναλαμβανόμενες και ανεξέλεγκτες συσπάσεις της κύστης. Για παράδειγμα, αυτό δεν οφείλεται σε ουρολοίμωξη ή σε μία διόγκωση του προστάτη. Το σύνδρομο της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης, μερικές φορές, ονομάζεται και σπαστική ή υπερλειτουργική κύστη.

Τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι:

Επιτακτική ούρηση

Αυτό σημαίνει ότι εμφανίζεται μία ξαφνική έντονη επιθυμία για ούρηση, που δεν μπορεί να ανασταλεί και αναγκάζει την/τον ασθενή να πάει αμέσως στην τουαλέτα.

Συχνουρία

Η/ο ασθενής πάει συχνά στην τουαλέτα για ούρηση, πάνω από επτά φορές την ημέρα. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές είναι πολύ περισσότερες.

Νυκτουρία

Η/ο ασθενής ξυπνά το βράδυ από την ανάγκη να πάει για ούρηση.

Η επείγουσα αναγκαστική ούρηση

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε ακράτεια επιτακτικού τύπου, δηλαδή ανεπιθύμητη απώλεια ούρων, στην οποία η/ο ασθενής δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα.

Πόσο συχνό είναι το σύνδρομο υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης;

Σε δύο μεγάλες μελέτες, διαπιστώθηκε ότι περίπου 1 στους 8 ενήλικες ανέφεραν κάποια από τα συμπτώματα της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης. Τα συμπτώματα ποικίλλουν στη σοβαρότητά τους. Περίπου 1 στους 3 ανθρώπους με υπερδραστήρια κύστη αναφέρουν και κάποια επεισόδια ακράτειας επιτακτικού τύπου. Αν και το σύνδρομο της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης είναι εξίσου συχνό σε γυναίκες και άντρες, η ακράτεια ούρων είναι συχνότερη στις γυναίκες.

Τι προκαλεί το σύνδρομο υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης;

Ο μηχανισμός δημιουργίας του συνδρόμου δεν είναι πλήρως κατανοητός. Ο μυς της ουροδόχου κύστης φαίνεται να γίνεται υπερευαίσθητος στην παρουσία ούρων και συσπάται έντονα, ακόμη και όταν η κύστη δεν είναι καλά γεμάτη με ούρα. Κανονικά, ο μυς της ουροδόχου κύστης (εξωστήρας) είναι χαλαρός, σε όλη τη χρονική διάρκεια όπου η κύστη γεμίζει με ούρα. Δεδομένου ότι η κύστη διατείνεται σταδιακά, μας δίνει μία πρώτη αίσθηση επιθυμίας για ούρηση, όταν είναι μισογεμάτη. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν αρκετά εύκολα αυτό το αίσθημα για κάποιο χρονικό διάστημα, μέχρι να πάνε να ουρήσουν. Ωστόσο, σε άτομα με υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη, ο μυς της ουροδόχου κύστης φαίνεται να δίνει λάθος μηνύματα στον εγκέφαλο. Η κύστη συσπάται πολύ νωρίς, χωρίς να είναι γεμάτη και παρά τη θέληση του ασθενή. Αυτό η/ο ασθενής το αισθάνεται ως μία επείγουσα ανάγκη για ούρηση, που είναι χαρακτηριστική του συνδρόμου υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης. Νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχει πρόβλημα στην αντίληψη ή στο φιλτράρισμα και στην αναχαίτιση του αισθήματος πληρότητας της κύστης από τον εγκέφαλο, που οδηγεί στην αδυναμία ελέγχου της ούρησης. Αυτό συμβαδίζει με την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου με την πρόοδο της ηλικίας. Επίσης, τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν σε περιόδους στρες και από τη διατροφή (τσάι, καφές, αναψυκτικά τύπου κόλα, οινόπνευμα).

Σε κάποιες περιπτώσεις, τα συμπτώματα της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης παρουσιάζονται ως επιπλοκή κάποιων ασθενειών, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος του Πάρκινσον ή ύστερα από τραυματισμό του νωτιαίου μυελού, όπως σε βλάβη της σπονδυλικής στήλης. Στις περιπτώσεις αυτές, διακόπτεται η φυσιολογική επικοινωνία των νεύρων της κύστης με τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, που ελέγχουν την ούρηση, με αποτέλεσμα να προκύπτει υπερδραστηριότητα της κύστης νευρογενούς αιτιολογίας. Επίσης, παρόμοια συμπτώματα μπορεί να προκύψουν σε ουρολοίμωξη, σε λιθίαση ή στον καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν χαρακτηρίζεται ως σύνδρομο υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης, καθώς η αιτία είναι γνωστή.

Ποια είναι η θεραπεία για το σύνδρομο της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης;

Υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές επιλογές, όπως:

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής
• Επανεκπαίδευση της ουροδόχου κύστης – ασκήσεις του πυελικού εδάφους
• Φαρμακευτική αγωγή
• Χειρουργική θεραπεία
• Θεραπεία με νευροδιέγερση ή με Botox

Γενικά μέτρα τρόπου ζωής, που μπορεί να βοηθήσουν

• Αν υπάρχουν δυσκολίες πρόσβασης στην τουαλέτα, θα πρέπει να βρείτε τρόπο να επιλύσετε το πρόβλημα. Ειδικά τα άτομα με κινητικά προβλήματα θα πρέπει να διαμορφώσουν κατάλληλα τον χώρο.
• Ο καφές, το τσάι και τα αναψυκτικά τύπου κόλα μπορεί να επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Δοκιμάστε να διακόψετε ή έστω να περιορίσετε την κατανάλωσή τους. Αν διαπιστώσετε ότι η κατάσταση βελτιώνεται, είναι δικιά σας επιλογή να υιοθετήσετε την αποφυγή τους ως τρόπο ζωής. Ειδικά για την καφεΐνη θα πρέπει να γνωρίζετε ότι έχει και διουρητική δράση, δηλαδή αυξάνει την παραγωγή ούρων.
• Το αλκοόλ σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα. Εφαρμόστε τις ίδιες συμβουλές, όπως και με τη λήψη καφέ.
• Πίνετε κανονικές ποσότητες υγρών. Μπορεί να φαίνεται λογικό ότι, αν περιορίσετε το ποσό των υγρών που πίνετε, η ουροδόχος κύστη δεν θα γεμίζει τόσο γρήγορα. Ωστόσο, αυτό μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα, γιατί τα ούρα είναι πιο πυκνά και δρουν πιο ερεθιστικά στην ουροδόχο κύστη. Η κανονική ποσότητα υγρών είναι περίπου 6 με 8 ποτήρια την ημέρα, τα οποία πρέπει να αυξάνονται, όταν ο καιρός είναι ζεστός.
• Πηγαίνετε στην τουαλέτα, μόνο όταν το χρειάζεστε. Μερικοί άνθρωποι αποκτούν τη συνήθεια να πηγαίνουν στην τουαλέτα πιο συχνά από ό,τι το χρειάζονται. Αν πηγαίνετε στην τουαλέτα πολύ συχνά, η κύστη μαθαίνει να συγκρατεί λίγα ούρα.

Επανεκπαίδευση της ουροδόχου κύστης

• Αρχικά, πρέπει να κρατήσετε ένα ημερολόγιο ούρησης. Στο ημερολόγιο, θα σημειώνετε την ώρα της ούρησης και την ποσότητα των ούρων. Επίσης, θα καταγράφετε την ώρα λήψης υγρών και την ποσότητα. Σημαντικό είναι να σημειώνετε και τα επεισόδια ακράτειας, αν υπάρχουν. Το ημερολόγιο θα σας το χορηγήσει ο γιατρός σας και θα σας εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να το συμπληρώσετε. Είναι ένα πολύ βασικό εργαλείο, για να μπορέσει ο γιατρός σας να φτιάξει ένα πρόγραμμα επανεκπαίδευσης, προσαρμοσμένο στη δικιά σας περίπτωση.
• Ο γιατρός θα σας συστήσει να αυξήσετε τα διαστήματα μεταξύ των ουρήσεων. Συνήθως, οι ασθενείς με υπερδραστήρια κύστη ουρούν περίπου 100 με 150 ml κάθε φορά. Ο αντίστοιχος όγκος σε μία φυσιολογική ούρηση είναι περίπου 250-350 ml. Τις πρώτες ημέρες, η προσπάθεια να αναστείλετε την ούρηση μπορεί να σας φανεί βασανιστική, αλλά γίνεται ευκολότερη με την πάροδο του χρόνου. Καλό είναι να συμπληρώνετε ένα 24ωρο ημερολόγιο ούρησης κάθε βδομάδα, για να μπορεί να γίνεται μία αντικειμενική αξιολόγηση της προόδου σας. Ο στόχος είναι να περιορίσετε τις ουρήσεις σε 5-6 φορές κάθε 24 ώρες (περίπου κάθε 3-4 ώρες). Η επανεκπαίδευση της κύστης είναι μία δύσκολη διαδικασία και χρειάζεται χρόνο και επιμονή. Λειτουργεί καλύτερα, όταν συνδυάζεται με παρακολούθηση από τον γιατρό σας, ο οποίος θα σας συμβουλεύει και θα σας υποστηρίζει.

Ασκήσεις του πυελικού εδάφους

Έχει βρεθεί ότι, όταν σφίγγουμε/συσπούμε τους μυς του πυελικού εδάφους, μπορούμε να αναστείλουμε προσωρινά τη σύσπαση της κύστης και να αναβάλουμε την ούρηση. Σε αυτήν την παρατήρηση, βασίζεται το πρόγραμμα ασκήσεων του πυελικού εδάφους, στο οποίο θα σας εκπαιδεύσει εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής ή φυσικοθεραπεύτρια. Σε κάποιους ασθενείς, το σύνδρομο της υπερδραστήριας κύστης συνδυάζεται με ακράτεια ούρων. Ένας εξειδικευμένος φυσιοθεραπευτής θα μπορέσει να σας διδάξει κάποιες ασκήσεις, οι οποίες γυμνάζουν τους μυς του πυελικού εδάφους που συγκρατούν την ουρήθρα, εμποδίζοντας με αυτόν τον τρόπο την εύκολη απώλεια ούρων. Με τον τρόπο αυτόν, θα μπορέσετε να ελέγξετε την ακράτειά σας.

Φαρμακευτική αγωγή

Εάν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η επανεκπαίδευση της κύστης δεν βοηθήσουν, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει φάρμακα, ώστε να βελτιωθούν τα συμπτώματά σας. Τα φάρμακα αυτά ονομάζονται αντιχολινεργικά και στόχο έχουν να χαλαρώσουν την ουροδόχο κύστη, ώστε να δέχεται μεγαλύτερη ποσότητα ούρων. Τα συμπτώματα μπορεί να βελτιωθούν σε κάποιους ασθενείς αλλά όχι σε όλους. Επίσης, το ποσοστό βελτίωσης διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά επηρεάζεται και από τη χρησιμοποίηση διαφορετικού φαρμάκου της ίδιας κατηγορίας. Το φάρμακο θα πρέπει να το λάβετε για τουλάχιστον ένα μήνα, για να μπορέσει ο γιατρός σας να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητά του. Ανάλογα, θα τροποποιήσει τη δόση ή θα το αντικαταστήσει με κάποιο άλλο. Ο χρόνος θεραπείας, επίσης, εξατομικεύεται, αλλά συνήθως διαρκεί 3 με 6 μήνες. Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι, εφόσον βελτιωθείτε με τα φάρμακα, μετά τη διακοπή της θεραπείας τουλάχιστον οι 2 στους 3 θα εμφανίσουν και πάλι τα συμπτώματα της υπερδραστήριας κύστης. Καλό είναι η λήψη του φαρμάκου να συνδυαστεί με ένα πρόγραμμα επανεκπαίδευσης της κύστης, το οποίο μειώνει την πιθανότητα να επανεμφανιστούν τα συμπτώματα, αφού το διακόψετε. Τα φάρμακα αυτά έχουν κάποιες παρενέργειες, οι οποίες είναι ήπιες. Οι πιο συχνές είναι η ξηροστομία και η δυσκοιλιότητα, που εμφανίζονται σε ένα ποσοστό ασθενών. Αν συμβεί κάποια από αυτές, θα πρέπει να το αναφέρετε στον γιατρό σας, ώστε να σας βοηθήσει να τις αντιμετωπίσετε. Επίσης, αν δε σας βοηθήσει ένα φάρμακο ή παρουσιάσετε παρενέργειες, μπορεί ο γιατρός σας να σας προτείνει κάποιο άλλο φάρμακο, της ίδιας κατηγορίας, το οποίο μπορεί να αποδειχτεί πιο κατάλληλο για την περίπτωσή σας.

Χειρουργική θεραπεία

Αν οι παραπάνω θεραπείες δεν αποδώσουν, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει κάποια χειρουργική επέμβαση. Οι επεμβάσεις αυτές δεν είναι απλές και ευτυχώς χρειάζονται σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών με πολύ έντονα συμπτώματα. Οι επεμβάσεις που μπορεί να γίνουν είναι:

• Τοποθέτηση νευροδιεργέτη. Μία ειδική συσκευή εμφυτεύεται στη σπονδυλική στήλη, στο σημείο όπου ξεκινούν κάποια από τα νεύρα της ουροδόχου κύστης. Η συσκευή στέλνει ηλεκτρικά σήματα στην κύστη, τα οποία την χαλαρώνουν.
• Αυξητική κυστεοπλαστική. Όταν η κύστη έχει πολύ μικρή χωρητικότητα, κόβεται ένα κομμάτι έντερο, το οποίο ράβεται πάνω της σαν μπάλωμα. Με τον τρόπο αυτόν, αυξάνεται το μέγεθος της κύστης και η ποσότητα ούρων που μπορεί να αποθηκεύσει. Κάποιοι από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε αυτήν την επέμβαση ίσως χρειαστεί να βάζουν καθετήρες μιας χρήσης, για να την αδειάζουν (διαλείποντες καθετηριασμούς).
• Εκτροπή ούρων. Με τον τρόπο αυτόν, τα ούρα μέσω των ουρητήρων βγαίνουν σε σακουλάκι στην κοιλιά και παρακάμπτεται εντελώς η ουροδόχος κύστη.

Θεραπεία με Botox

Αυτή είναι μία εναλλακτική θεραπεία που ακολουθείται αντί για τη χειρουργική επέμβαση. Η θεραπεία περιλαμβάνει την ένεση μιας νευρο-τοξίνης, της αλλαντικής τοξίνης Α, σε διάφορα σημεία της κύστης σας, με μία ειδική βελόνα, που εισάγεται μέσω της ουρήθρας. Με τον τρόπο αυτόν, σταματάνε οι ανεξέλεγκτες συσπάσεις του εξωστήρα μυός της κύστης. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας διαρκεί περίπου 6 με 9 μήνες, και μετά μπορεί να επαναληφθεί. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις, η θεραπεία αυτή ενέχει τον κίνδυνο η κύστη να μην μπορεί να αδειάζει φυσιολογικά, και η/ο ασθενής να χρειάζεται να το κάνει με καθετήρες μιας χρήσης (διαλείποντες καθετηριασμοί). Δεν υπάρχει ακόμη επίσημη έγκριση για τη θεραπεία αυτήν, παρά μόνο σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας και κακώσεις του νωτιαίου μυελού.