Ενώ τα ποσοστά υπογονιμότητας έχουν παραμείνει τα ίδια εδώ και έναν αιώνα περίπου το 10-13% των ζευγαριών αντιμετωπίζει πρόβλημα γονιμότητας, οι συζητήσεις πάνω στο θέμα δείχνουν την άγνοιά μας.
Τι μάθανε οι άντρες, από τότε που άρχισε η συζήτηση για τη γονιμότητα;
Σήμερα, η υπογονιμότητα αποτελεί παθολογική κατάσταση. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να αναγνωριστεί ότι και ο άντρας και η γυναίκα θα πρέπει να παρακολουθούν την ικανότητά τους να πετύχουν μία εγκυμοσύνη αλλά και να λάβουν μέτρα, για να βελτιώσουν αυτήν την ικανότητά τους, ώστε ουσιαστικά να βελτιώσουν και τις πιθανότητές τους για σύλληψη.
Η μέχρι σήμερα έρευνα έχει δείξει ξεκάθαρα ότι τελικά… «αντρικοί» παράγοντες εμπλέκονται σε τουλάχιστον 40% όλων των προβλημάτων σύλληψης, και ένας συνδυασμός παραγόντων που αφορούν και στους δύο συντρόφους εξηγούν ακόμη ένα 20% των προβλημάτων, τα οποία αντιμετωπίζει ένα ζευγάρι που θέλει να πετύχει σύλληψη. Έτσι, είναι σημαντικό να αναγνωρίσει ο κάθε άντρας ότι δεν είναι μόνος ούτε και ο μόνος στην πιθανή ανησυχία του για τη γονιμότητά του! Αρκεί να κάνει το πρώτο βήμα.
Η βασική και αρχική εξέταση που μπορεί να δώσει στοιχεία για κάποιο τυχόν πρόβλημα είναι η εξέταση σπέρματος. Πρόκειται για μία εξέταση απλή για τον άντρα, καθόλου επώδυνη και φυσικά δεν θα γεννούσε προβληματισμούς, αν δεν υπήρχε το άγχος του αποτελέσματος και η φύση της διαδικασίας λήψης σπέρματος κατ' απαίτηση, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις –συχνά– αντιμετωπίζεται αήθως.
Η εξέταση σπέρματος, όπως ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Όπως ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization), που έχει εκδώσει συγκεκριμένες οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να γίνεται η βασική αξιολόγηση του σπέρματος, απαιτείται ο έλεγχος να γίνεται τόσο μακροσκοπικά (δηλαδή χωρίς να απαιτείται η χρήση μικροσκοπίου) όσο και μικροσκοπικά. Επιπλέον, υπάρχουν και πιο ειδικές εξετάσεις, τις οποίες όμως καθορίζει ο ιατρός που παρακολουθεί το ζευγάρι σε αυτήν την προσπάθεια εντοπισμού και διάγνωσης (Ουρολόγος ή ενδοκρινολόγος ή και γυναικολόγος), ώστε να διαπιστώσει την αναμενόμενη λειτουργία των όρχεων αλλά και όλης της εκφορητικής οδού –του δρόμου δηλαδή μέσα στο αντρικό σώμα– που ακολουθούν τα σπερματοζωάρια.
Το ενδιαφέρον, ωστόσο, συνήθως εστιάζεται στην αξιολόγηση κυρίως πέντε μικροσκοπικών χαρακτηριστικών που καθορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Αν και ένας μόνο από αυτούς τους παράγοντες είναι ανεπαρκής, μπορεί να επηρεάσει τις πιθανότητες σύλληψης (χωρίς, βέβαια, να υποτιμά κανείς την κλινική σημασία και των υπόλοιπων χαρακτηριστικών του δείγματος).
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί, ωστόσο, πως από το 1999 δεν υπάρχουν «φυσιολογικές τιμές», οι οποίες να καθορίζουν εάν κάποιος είναι γόνιμος ή όχι.
Οι έρευνες δείχνουν πως πρέπει όλοι να αντιληφθούμε πως χρησιμοποιούμε «τιμές αναφοράς», όσο πιο κοντά προς τις οποίες είναι οι αντίστοιχες τιμές των παραμέτρων ενός δείγματος, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να επιτύχει σύλληψη.
Ποιοι είναι, λοιπόν, αυτοί οι πέντε παράγοντες, για τους οποίους πολλές φορές θα χρειαστεί κανείς να μιλήσει, όταν συζητά για τη γονιμότητά του;
Η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων
Η παράμετρος αυτή αναφέρεται στο πλήθος του σπερματοζωαρίων που μπορούν να μετρηθούν (κάτω από το μικροσκόπιο) σε ένα μόνο χιλιοστό του λίτρου (ml) του υλικού της εκσπερμάτωσης. Για να υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες το σπέρμα να είναι γόνιμο, θα… θέλαμε σε 1 ml δείγματος σπέρματος να περιέχονται περισσότερα από 15 εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Ο ολικός αριθμός των σπερματοζωαρίων
Ο αριθμός αυτός μας δείχνει την ποσότητα των σπερματικών κυττάρων (ή αλλιώς σπερματοζωαρίων) που υπολογίζεται πως υπάρχουν στο δείγμα του σπέρματος. Όσο μεγαλύτερος είναι αυτός ο αριθμός, τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητες του σπέρματος να προκαλέσει μια σύλληψη. Σύμφωνα με την τιμή αναφοράς που δίνει ο Π.Ο.Υ., το σπέρμα θα έχει περισσότερες πιθανότητες να …προκαλέσει εγκυμοσύνη αν διαπιστωθεί πως περιέχει πάνω από 40 εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Κινητικότητα Σπέρματος
Επειδή τα σπερματοζωάρια πρέπει να πραγματοποιήσουν ένα πολύ μεγάλο, ειδικά για το εξαιρετικά μικρό μέγεθός τους, ταξίδι, διαθέτουν καταρχήν μία ουρά (μαστίγιο), ενώ, φυσικά, η ικανότητά τους να κινούνται παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Ακόμη και αν παράγονται από τους όρχεις εκατομμύρια σπερματοζωαρίων, στην περίπτωση όπου δεν μπορούν να κινηθούν ή κινείται ένα πολύ μικρό ποσοστό τους, τελικά δεν θα είναι μεγάλος ο αριθμός τους που θα καταφέρει να «κολυμπήσει» από τον κόλπο, διά μέσου του τραχήλου, μέσα στη μήτρα και προς τις σάλπιγγες (ωαγωγούς), για να συναντήσει το ωάριο που απελευθερώνεται από την ωοθήκη. Για να υπάρχουν συνεπώς περισσότερες πιθανότητες σύλληψης, είναι σκόπιμο σε ένα δείγμα σπέρματος περισσότερα από το 40% των σπερματοζωαρίων να μπορούν να κινούνται!
Ταχύτητα ή βαθμός της κινητικότητας Σπέρματος
Επειδή η ικανότητα της κίνησης δεν είναι αρκετή από μόνη της, είναι σημαντικό να μελετηθεί και ο τρόπος με τον οποίο κινούνται τα σπερματοζωάρια. Εάν κινούνται για παράδειγμα επί τόπου ή απλώς διαγράφουν μία τροχιά, π.χ. γύρω από τον εαυτό τους, δεν θα καταφέρουν να φτάσουν εύκολα (ίσως και ποτέ) στη σάλπιγγα της γυναίκας. Αντίθετα, εάν κινείται τουλάχιστον το 25% των σπερματοζωαρίων με γρήγορη και ευθεία κίνηση, υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να τα καταφέρουν και να επιτελέσουν τον στόχο τους. Ο τρόπος αυτός της κίνησης βαθμολογείται με μία τετραβάθμια κλίμακα από 4 (αντιστοιχεί στη γρήγορη προωθητική κίνηση) έως 0 (υπάρχει παντελής έλλειψη κίνησης).
Μορφολογία Σπέρματος
Η παράμετρος αυτή αφορά στην εμφάνιση των σπερματοζωαρίων, δηλαδή το μέγεθος και το σχήμα τους. Όσο πιο καλοσχηματισμένο είναι ένα σπερματοζωάριο, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να είναι υγιές, να μπορεί να κινηθεί εύκολα και γρήγορα μέσα στην αναπαραγωγική οδό της γυναίκας και, τελικά, να καταφέρει να εισχωρήσει μέσα στο ωάριο. Τα τελευταία χρόνια, και επειδή η παρατήρηση απαιτεί ειδική εκπαίδευση, έχουν αρχίσει να θεσπίζονται κριτήρια, βάσει των οποίων αξιολογείται η μορφολογία. Όσο πιο αυστηρά είναι αυτά τα κριτήρια, τόσο πιο πολλά σπερματοζωάρια μπορεί να βρεθεί πως φέρουν ανωμαλίες. Πάντως, το ποσοστό των φυσιολογικών μορφών με αυστηρά κριτήρια φάνηκε να έχει καλύτερη συσχέτιση με τη γονιμοποιητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων. Σύμφωνα με τα κριτήρια Kruger (το όνομα του ερευνητή που τα έχει θεσπίσει), αρκεί σε ένα δείγμα σπέρματος και μόνο το 4% των σπερματοζωαρίων να έχει φυσιολογική μορφή!
 |
 |
|
|---|---|---|
| Οπτική απεικόνιση της κινητικότηας και της μορφολογία σπέρματος | ||
Τελικά, τι πρέπει να προσέξει κανείς;
Η ικανότητα πραγματοποίησης μιας υψηλών προδιαγραφών εξέτασης σπέρματος ποικίλλει, τόσο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής ενός άντρα, λόγω πολλών παραγόντων, όσο και μεταξύ των εργαστηρίων. Προκειμένου να αποφευχθεί η ταλαιπωρία συνεχών επαναλήψεων του σπερμοδιαγράμματος, για να υπάρξει τελικά μία αξιόπιστη εκτίμηση, είναι πολύ βασικό για έναν άντρα να εμπιστευτεί επιστήμονες ειδικευμένους στην ανάλυση σπέρματος, που να πραγματοποιούν τις εξετάσεις, ακολουθώντας τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για την Ανθρώπινη Αναπαραγωγή και Εμβρυολογία.